Page 60 - Ponad słowami kl.1

114 Interpretacja tekstu

Paralelizm (< gr. parallẽlismós = zestawienie, porównanie) – rodzaj powtórzenia: wprowa-
dzenie w ciągu wypowiedzi elementów pod jakimś względem analogicznych, podobnie
zbudowanych, realizujących wspólny schemat, równoległych pod względem formalnym
lub znaczeniowym. [...] W planie treści utworu występować może paralelizm tematyczny,
polegający na wprowadzeniu odpowiadających sobie nawzajem motywów [...]. Rozwinię-
ciem paralelizmu tematycznego jest paralelizm kompozycyjny, występujący wtedy, gdy
w utworze równolegle narastają pewne rozbudowane całości kompozycyjno-treściowe [...].

Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński,
Słownik terminów literackich, Wrocław 2002
• Zwróć uwagę na sposób ukazania natury oraz człowieka we wskazanych częściach
wiersza. Przemyśl, jak zastosowane w tekście paralelizmy wpływają na całość poetyckiego
obrazu. Jakie znaczenie dla wyrażonej w wierszu refleksji o życiu ma budowa tekstu?
2. Narysuj w zeszycie tabelę i uzupełnij ją według podanego wzoru. Wypisz z utworu wyrazy
i sformułowania o charakterze wartościującym, które określają wiosnę i zimę oraz nastroje
i uczucia człowieka. Porównaj wypisane określenia.

Określenia pór roku Określenia człowieka
gołe były lasy (zima)

O czym świadczy zastosowanie w wierszu słownictwa wartościującego? Jaki stosunek do
człowieka i świata wyraża w ten sposób podmiot mówiący?
• Zwróć uwagę na zróżnicowanie określeń, które dotyczą w utworze pór roku i człowieka.
Odpowiedz, jaki związek ma użycie zróżnicowanego słownictwa z paralelną budową wiersza.
• Zastanów się, jakie znaczenia wnoszą do tekstu określenia o zabarwieniu pozytywnym
i negatywnym. Jaki wpływ na zawarte w utworze rozważania ma charakter zastosowanego
słownictwa?

3. O jakiej postawie wobec życia mówi podmiot liryczny w strofach czwartej i piątej, a o jakiej
– w strofie szóstej? Scharakteryzuj krótko obie postawy.
• Przypomnij sobie główne założenia dwóch filozofii antycznych – epikurejskiej i stoickiej.
Zastanów się, które z cech epikureizmu i stoicyzmu odnajdujesz we wskazanych strofach.

4. Jaki środek artystyczny zastosował poeta dla ukazania przyrody w Pieśni II i podanym
fragmencie fraszki Na lipę?
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie,
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Jan Kochanowski, Poezje, Warszawa 1998
Wyjaśnij, jaki związek z renesansowym humanizmem ma ukazana w ten sposób przyroda.
W odpowiedzi odwołaj się do filozofii epoki renesansu i założeń humanizmu.

• Przypomnij sobie najważniejsze założenia humanizmu renesansowego. Pamiętaj, że ważne
miejsce w filozofii renesansu zajmował antropocentryzm. Zastanów się, jaki związek miał on
ze spojrzeniem człowieka na otaczający świat.

5. Uzasadnij, że wypowiedź podmiotu lirycznego zawiera pouczenie. Zilustruj uzasadnienie
odpowiednimi cytatami z tekstu.
• Wyszukaj w tekście fragmenty, które mają formę sentencji. Pamiętaj, że sentencja
ma zawsze ogólny i uniwersalny charakter – można ją odnieść zarówno do sytuacji
przedstawianej w wierszu, jak i sytuacji życiowej każdego człowieka.
• Zastanów się, jaki charakter ma w związku z tym refleksja poetycka wyrażona w Pieśni II.